मन क्या है?

मन_क्या_है ?

मन की मनुष्य के शरीर में बहुत ही महत्वपूर्ण भूमिका है।  इस के द्वारा मनुष्य, संकल्प, विकल्प, कोई काम करने का फैंसला लेना या त्यागना, इज्जत, मान, सम्मान, खुशी, दुख आदि महसूस करता है।
ये दुख-सुख हैं तो शरीर के, पर हैं, मन के द्वारा ओर मन के ही कारण । मन की स्वंय की कोई सूझबूझ नहीं । मन एक संस्कारों का समूह है। यह शारीरिक ज्ञान इंद्रियों और कर्म इन्द्रियों के ज़रिए अपना काम करता है। मस्तिष्क सहित शारीरिक कर्म तथा ज्ञान इन्द्रियों के द्वारा यह देख-सुन, सूंघ कर जो जानकारी प्राप्त होती है या अपने आप से ही जो विचार उतपन्न होता है, मन उस संबधी अपनी इच्छा , संकल्प, विकल्प आदि अनुसार अपना आदेश मस्तिष्क तक पहुंचा देता है तथा दिमाग आगे शारीरक इन्द्रियों को मन के कहे मुताबिक काम करने का आदेश दे देता है। तथा शारीरक कर्म इंद्री अपनी समर्था अनुसार उस काम में लग जाते हैं

ਮਨ== ਮਨ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅਹਮ ਰੋਲ ਹੈ।ਇਸੇ ਦੇ ਜਰੀਏ ਮਨੁੱਖ; ਸੰਕਲਪ, ਵਿਕਲਪ, ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਇਰਾਦਾ ਤਿਆਗਣਾ, ਇੱਜਤ, ਮਾਣ, ਸਨਮਾਨ, ਹਰਖ, ਸੋਗ ਆਦਿ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਸਰੀਰ ਜੋ ਦੁਖ, ਸੁਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਹਨ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪਰ ਹਨ ਮਨ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਅਤੇ ਮਨ ਦੇ ਹੀ ਕਾਰਣ।‘ਮਨ’ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ।ਮਨ ਇਕ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂੰਹ ਹੈ।ਇਹ ਸਰੀਰਕ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰਿਆਂ ਅਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦਰਿਆਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਦਿਮਾਗ਼ ਸਮੇਤ ਸਰੀਰਕ ਕਰਮ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰਿਆਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ, ਸੁਣ .. ਸੁੰਘਕੇ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੀ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਉਤਪਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਮਨ ਉਸ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ, ਸੰਕਲਪ, ਵਿਕਲਪ ਆਦਿ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਹੁਕਮ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਅੱਗੋਂ ਸਰੀਰਕ ਇੰਦਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨ ਦੇ ਕਹੇ ਮੁਤਾਬਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਕਰਮ ਇੰਦਰੇ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

Jasbir Singh Virdi