Death is the last chapter of the life

Death is the last chapter of life
                   मरना, जिंदगी का अंतिम अध्याय है । जिंदगी के जस दौर में हम गुजरते हैं, उस से कुछ शिक्षा मिलती है। । चाहे लिखना पढ़ना हो,साईकल चलाना, तैरना, मोबाइल, कंप्यूटर, इंटरनेट इत्यादि । सब कुछ सीखने से आ जाता है ।
                       ऐसे ही मौत जिंदगी के सिलेबस का अंतिम अध्याय है । जिसे परीक्षा देने के लिये समझना बहुत जरुरी है । यह वो घटना है जो लाजमी होनी है ।
                फिर भी हम इस अध्याय को समझना नहीं चाहते । मौत की सोच ही हमें डरा देती है । क्योंकि इस के बाद जैसे सब कुछ ही बिखर जाएगा, जो मैं हूँ या जो मेरा है । हमारी एक शंका इसका कारण है । दूसरा कारण, हम मौत से इसलिये डरते हैं क्योंकि पिछले कई जन्मों की अदृश्य पीड़ा  हमारे भीतर मौजूद है । जैसे ही हम मौत के बारे में सोचते हैं, हमारे संस्कार जाग जाते हैं और हम डर जाते हैं ।
                   इस संसार को छोड़ने की तैयारी हमेशा रखनी चाहिये । क्योंकि मौत कभी भी आ सकती है । मौत हमें जब तक डराती है जब तक हमें इसकी समझ नहीं आ जाती । अक्सर इंसान गुस्से में बोल जाता है कि मैं मौत से नहीं डरता  । मौत कुछ और नहीं बल्कि जिंदगी का एक ऐसा पड़ाव है,जिसमें गुजरने के बाद कुछ नया होता महसूस होता है । ऐसा सोचेंगे तो मौत मुक्ति है । फिर जीव आत्मा परमात्मा से लीन हो जाती है । यह तो उत्सव के क्षण हैं । आनंद की नई उच्चाईओं पर जाने का समय होगा, तो फिर क्या घबराना ।
                गुरु ग्रन्थ साहिब का फरमान है कि अंतिम समय जो प्रभु को स्मरण करता है, वो उसी में लीन हो जाता है ।
              जागृत अवस्था में मोजुदा समय  को साक्षी मानकर रात को रोज मौत का अभ्यास करने से यह आभास होगा कि मौत और कुछ नहीं, अनिक्षित समय तक सोए रह जाना है ।

ਮਰਨਾ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਚੈਪਟਰ ਹੈ।
ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਜਿਸ ਦੌਰ'ਚ ਅਸੀਂ ਗੁਜਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਲਿਖਨਾ-ਪੜਨਾ ਹੋਏ, ਸਾਇਕਲ ਚਲਾਉਣਾ, ਤੈਰਨਾਂ,ਮੋਬਾਇਲ,ਕੰਮਪਯੂਟਰ ਇਤਿਆਦੀ। ਸਬ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ'ਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇੰਝ ਹੀ ਮੌਤ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਦਾ  ਆਖਿਰੀ ਅਧਿਆਏ  ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਿਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਸਮਝਣਾ  ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਘਟਨਾ ਹੈ ਜੋ ਜਰੂਰ ਹੋਣੀ ਹੈ।
ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਸ ਚੈਪਟਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਉੰਦੇ । ਮ੍ਰਿਤੂ ਦੀ ਸੋਚ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦੇ  ਜਿਵੇਂ ਸਬ ਕੁੱਝ ਬਿੱਖਰ ਜਾਏਗਾ, ਜੋ ਮੈਂ ਹਾਂ ਜਾਂ ਮੇਰਾ ਹੈ । ਸਾਡੀ ਇਹ ਸ਼ੰਕਾ ਸਾਡੇ ਡੱਰ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਡਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿੱਛਲੇ ਕਈ ਜਨਮਾਂ ਦੀ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੀੜਾ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਜਿਂਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਸੰਸਕਾਰ ਜਾਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀ ਡੱਰ ਜਾਂਦੇਂ ਹਾਂ।
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੌਤ ਕਦੀਂ ਵੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤੱਦ ਤੱਕ ਮੌਤ ਸਾਨੂੰ ਡਰਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੱਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਜਾਣ ਨਹੀੰ ਲੈੰਦੇ। ਜਿਵੇਂ ਇਨਸਾਨ ਗੁੱਦੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈ ਮੌਤ ਤੌਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ।  ਮ੍ਰਿਤੂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਐਸਾ ਪੜਾਵ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਗੁਜਰਣ ਬਾਹਦ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਸੋਚਾਂਗੇ ਤਾਂ ਮੋਤ ਮੁਕਤੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਤਾਂ ਉਤਸਵ ਦੇ ਛਿਣ ਹਨ। ਅਨੰਦ ਦੀ ਨਵੀਂ ਊਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਏਗਾ। ਫਿਰ ਕਿ ਘਬਰਾਉਣਾ।
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਫੁਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਅੰਤ ਕਾਲ ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂ ਧਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਗ੍ਰਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸਾਕਸ਼ੀ ਮੰਨ ਕੇ ਮੌਤ ਦਾ ਰੋਜ ਅਭਿਆਸ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੋਣ ਲਗਿਆਂ ਕਰਣ ਨਾਲ  ਇ ਆਭਾਸ ਹੋਏਗਾ ਕਿ ਮੋਤ ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਚਿੱਰ ਤੱਕ ਸੁੱਤੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਹੈ ।